Onbeperkt leefbaar

Want wereldwijd ervaren vrouwen dat ze vaak niet veilig over straat kunnen. En tijdens een gesprek onder een aantal vrouwelijke Blauwhoeders, kwam naar voren dat zij zich ook weleens onveilig of kwetsbaar hebben gevoeld op straat. Onderzoek in Amsterdam en Rotterdam laat zien dat ongeveer de helft van de vrouwen en 30% van de mannen last hebben van intimiderend gedrag op straat. Onder vrouwen van 15-34 jaar is dat zelfs 83%. Belangrijk dus om hier niet alleen bij stil te staan, maar ook iets aan te doen. 

Als ontwikkelaar kunnen we er namelijk wezenlijk aan bijdrage. We trekken de vraag alleen breder. Want in onze visie moet leefbaarheid en welzijn voor iedereen onbeperkt zijn. Voor jong en oud, van kind tot senior, voor man en vrouw en alles er tussenin. In de conceptfase van een ontwikkeling wordt daar al aandacht aan besteed. Zo wordt er rekening gehouden met fysieke en sociale kenmerken van de woonomgeving, de toegankelijkheid én veiligheid.  

Conceptontwikkelaars Niek Bosman en Merel Broeren reageren op de vraag en vertellen waar zij aan denken bij een onbeperkt leefbare buurt. 

Terwijl Niek nog even over de vraag nadenkt, vertelt Merel Broeren door wie zij geïnspireerd raakt. Dat is Jane Jacobs, stadssocioloog en activiste uit de jaren '60. Zij veranderde de manier van gebiedsontwikkeling die in deze huidige tijd nog steeds doorvloeit.  

Merel: “Jacobs visie over gemengde woonwijken, diversiteitin functies als in mensen en kleine bouwblokken in steden inspireert mij in mijn werk. Door deze mixcreëer je ‘ogen’ en ‘oren’ omdat er op verschillende momenten mensen aanwezig zijn. En dat kan juist voor de vrouwen die zich bewegen door de stad een veilig gevoel geven.”

Jane Jacobs betoogt dat er meer rekening gehouden moet worden met de menselijke schaal en de bestaande omgeving. Ze hield een pleidooi voor de sociale intimiteit en de controle van stoep en straat. Volgens Jane Jacobs is een leefbare stad vooral multifunctioneel. Bestaande uit compacte gemeenschappen waar bewoners wonen, werken, studeren en recreëren. Daarmee was Jacobs in de jaren 50 en60 van de vorige eeuw vooruitstrevend. In die tijd werden er juist monofunctionele binnensteden en zogenoemde slaapsteden gebouwd, van waar men heen en weer pendelden naar werksteden. Jacobs zette zich af tegen deze modernistische functionele planning. Omdat ze een fervent voorstander van dichtbevolkte buurten was, met daarin een zo groot mogelijke diversiteit van bevolking, functies en architectuur. Het is deze diversiteit die volgens Jacobs de levendigheid, de creativiteit, de veiligheid en sociale interactie bevordert. En er ontstaan juist problemen  daar waar functies zoals wonen, werken en recreëren gescheiden zijn.

Niek heeft een voorbeeld dat aansluit op Jacobs betoog. Namelijk het scheiden van verkeersstromen. Het autoverkeer werd streng gescheiden van het en langzaamverkeer met de gedachte dat langzaamverkeer, zoals fietsers en voetgangers, veilig en makkelijk van A naar B reisden. Zo ontstonden fietstunneltjes, maar juist deze tunnels voelen onveilig aan. Meestal zijn de tunnels donker en kan de fietser of voetganger maar twee kanten uit. Er is weinig sociale controle omdat mensen op doorreis zijn. En het gesloten karakter versterkt ook nog eens het kwetsbare en onveilige gevoel.  

“De tunnels zijn efficiënt, maar bevorderen niet altijd het veiligheidsgevoel van de gebruiker. Juist in steden wil je liever in het zicht lopen of fietsen zodat er een gevoel van sociale controle is.” - Niek Bosman 

Wat zijn voorbeelden van veilige en leefbare buurten? 

In het project Rietlanden in Kudelstraat zijn brede stoepen ontworpen waar ook op wordt geparkeerd. In de avond staan er auto's, maar overdag – als de auto's weg zijn – zijn de parkeerplaatsen onderdeel van de stoep. Door de brede stoepen kan hier vervolgens gespeeld worden en ontstaan ontmoetingen tussen buurtgenoten.  

“Wij zetten ons in voor het creëren van ontmoetingsplekken in de openbare ruimte. Zodat er meer verbinding tussen buurtgenoten ontstaat. Zowel onderzoeken als praktijkvoorbeelden tonen aan dat dit het welzijn, de leefbaarheid en veiligheid in buurten verbeterd. Wel is het van belang goed na te denken over hoe zo'n ontmoetingsruimte ontworpen wordt. Zo dient er rekening gehouden te worden met een open karakter van de plek, waar genoeg ogen op gericht zijn. Daarnaast is het van belang dat verschillende paden elkaar kruisen, zodat er genoeg traffic is. En in de avond, als het rustiger is, zorgen voor genoeg licht.” 

“Een speeltuin of ontmoetingsplek aan de rand een wijk is minder toegankelijk, dan een plek tussen de woningen centraal in de wijk.” Niek Bosman 

Een goed voorbeeld van zo'n open plek wordt Ambachts Lint. De 'slinger van ontmoeting’ die hier ontworpen is ligt tussen de de woningen in. En wordt voorzien van bankjes, bomen, groene velden en de ogen van de bewoners die uitkijken op het park. De ogen en oren zijn de bewoners die vanuit hun woning op het park kijken. 

Bovenstaande voorbeelden is het begin van het creëren van leefbare gebieden. En als ontwikkelaar hebben wij daar een belangrijke rol in. Het thema van internationale vrouwendag 2023 maakt ons daar weer extra bewust over.